اسناد تاریخی در فرمان قتل امام حسین علیه السلام

---

در منابع شیعه صدور فرمان شهادت امام حسین علیه السلام توسط یزید، امری قطعی است، اما اینکه در منابع اهل سنت هم به این موضوع پرداخته شده یا نه؟ سوالی است که به آن پاسخ خواهیم داد    .

در میان علمای اهل سنت افراد اندکی همچون عبدالمغیث حنبلی و ابن تیمیه سعی نموده اند از یزید جانبداری کنند و او را بی‌گناه جلوه دهند و یا حداقل او را شخصی نشان دهند که توبه نموده اما عده دیگری ا ز علمای اهل سنت همانند شیعه معتقدند که فرمان قتل امام حسین علیه السلام توسط یزید بن معاویه صورت گرفته است. البته گزارش­های تاریخی اهل سنت در این زمینه به چند دسته تقسیم می­شود.

1ـ صدور فرمان شهادت قبل از حرکت امام علیه السلام به مکه.

2ـ‌ صادر شدن دستور شهادت امام علیه السلام به والی کوفه.

3ـ بیان اصل فرمان به شهادت آن حضرت فارغ از زمان و مکان و اشخاص.

صدور فرمان قبل از حرکت امام علیه السلام به مکه

از جمله منابعی که در این زمینه سخن گفته است، کتاب الفتوح ابن عثم کوفی (متوفای 314 هـ.ق) است وی نقل می­کند یزید طی نامه ای به والی مدینه دستور شهادت امام حسین علیه السلام را صادر کرد:

ولیکن مع جوابک إلیّ رأس الحسین بن علیّ، فإن فعلت ذلک فقد جعلت لک أعنّة الخیل، ولک عندی الجائزةّ والحظّ الأوفرّ والنعمة واحدة والسلام.

به همراه پاسخ این نامه سر حسین ]علیه السلام[  رامیخواهم اگر چنین کردی پاداش خوبی نزدما خواهی داشت.

الفتوح ،ج 3،جزء 5، ص 18

دستور شهادت امام علیه السلام به والی کوفه

ابن اثیر جزری یکی دیگر از علمای اهل سنت، پیرامون این‌که چرا عبیدالله بن زیاد دست به چنین جنایت زده؛ به نقل از وی چنین می نویسد:

أما قتلی الحسین فإنه أشار علی یزید بقتله أو قتلی فاخترت قتله

 یزید مرا بین کشته شدن خودم و کشتن حسین مخیر نموده بود و من بین کشته شدن خودم وحسین(علیه السلام )  کشتن حسین (علیه السلام )را انتخاب کردم.

أبو الحسن علی بن أبی الکرم محمد بن محمد بن عبد الکریم الشیبانی الوفاة: 630هـ ، الکامل فی التاریخ  ج 3 ، ص 474 ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت - 1415هـ ، الطبعة : ط2 ، تحقیق : عبد الله القاضی

قرمانی یکی دیگر علمای اهل سنت، معتقد است یزید به عبیدالله بن زیاد دستور داد که امام حسین علیه السلام را به شهادت برساند:

و بلغ الخبر الی یزید فولی العراق عبید الله بن زیاد و امره بقتال الحسین.

یزید دستور قتل حسین بن علی را به والی عراق (عبیدالله) داد.

القرمانی، احمد بن یوسف، المتوفی :‌ 1019، اخبار الدول و آثار الاُوَل فی التاریخ، ج 1، ص 320،  تحقیق: احمد حطیط – فهمی سعد، ناشر : عالم الکتب.

ابن اعثم کوفی نیز با بیانی دیگر به شرح این ماجرا می پردازد :

فکتب عبید الله بن زیاد إلى الحسین : أما بعد یا حسین ! فقد بلغنی نزولک بکربلاء ، وقد کتب إلی أمیر المؤمنین یزید بن معاویة أن لا أتوسد الوثیر ولا أشبع من الخبز ، أو ألحقک باللطیف الخبیر أو ترجع إلى حکمی وحکم یزید بن معاویة – والسلام.

عبید الله بن زیاد به امام حسین علیه السلام در نامه ای نوشت : ای حسین ! به من خبر رسیده که در کربلا منزل گزیده ای، یزید بن معاویه نیز برای من نوشته است بر بالشی تکیه ندهم و از نان سیر نشوم [کنایه از اینکه به سرعت به مساله شما رسیدگی کنم] تا اینکه یا تو را به خداوند ملحق کنم یا اینکه حکم من و یزید بن معاویه را بپذیری. والسلام.

الفتوح - أحمد بن أعثم الکوفی - ج 5 ص 84- 85؛ مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول ( ع ) - محمد بن طلحة الشافعی - ص 400؛‌ مقتل الحسین، خوارزمی، ج 1 ، ص 340، محقق : محمد السماوی، ناشر: انوار الهدی، قم، چاپ اول، 1418 هـ.ق.

همانطور که در ابتدای مقاله آمد، ابن اعثم نقل کرد که یزید طی نامه ای به والی مدینه دستور شهادت امام حسین علیه السلام را صادر کرد و در اینجا نقل می کند عبیدالله بن زیاد والی کوفه نیز چنین دستوری داشته است که این خود حکایت از این دارد که یزید نه یک بار بلکه دو بار فرمان شهادت امام حسین علیه السلام را صادر کرده است.

فرمان به شهادت فارغ از زمان و مکان و اشخاص در گزارش های تاریخی دیگر تنها به ذکر شهادت امام حسین علیه السلام به دستور یزید، اکتفا شده و پیرامون اینکه این فرمان در کجا و نسبت به چه شخصی و یا در چه مکانی صادر شد، سخنی به میان نیامده است.

شمس الدین ذهبی از دیگر بزرگان اهل سنت، دلیل روگردانی وکینه مردم نسبت به یزید را اینگونه توصیف میکند:

قلت : ولما فعل یزید بأهل المدینة ما فعل، وقتل الحسین وإخوته وآله، وشرب یزید الخمر ، وارتکب أشیاء منکرة ، بغضه الناس ، وخرج علیه غیر واحد ، ولم یبارک الله فی عمره

 به خاطر جرمهایی که یزید نسبت به اهل مدینه مرتکب شد [واقعه حره] و به شهادت رساندن [امام] حسین [علیه السلام] وبرادرنش و شرابخواری و انجام هر عمل زشت و منکری، مردم کینه یزید را به دل  گرفتند و افراد زیادی بر او خروج کردند و خداوند عمرش را مبارک نگردانید.

شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان الذهبی الوفاة: 748هـ ، تاریخ الإسلام  ج 5 ، ص 30، ناشر : دار الکتاب العربی - لبنان/ بیروت - 1407هـ - 1987م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : د. عمر عبد السلام تدمرى

ابن جوزی نیز به همین مطلب معترف است با این تفاوت که در ادامه یزید را لعنت می کند؛ چنانچه سبط بن جوزی (نوه دختری او) به نقل از اساتیدش می نویسد:

و حکى لی بعض اشیاخنا عن ذلک الیوم: ان جماعة سألوا جدی عن یزید فقال ما تقولون فی رجل ولّی ثلاث سنین فی السنة الأولى قتل الحسین فی الثانیة أخاف المدینة و اباحها و فی الثالثة رمى الکعبة بالمجانیق و هدمها، فقالوا نلعن فقال فالعنوه.

 بعضی از اساتیدم برای من آن روزی را حکایت کردند که از جد من پیرامون یزید سؤال کردند؛ جدم پاسخ داد : نظر شما درباره مردی که سه سال حکومت کرد اما در سال اول حسین [علیه السلام] به شهادت رساند و در سال دوم به مدینه حمله کرد و سه روز [تصرف در جان و مال و ناموس مردم] مدینه را برای سربازانش حلال دانست و در سال سوم کعبه را با منجیق تخریب کرد؟! آن جماعت گفتند چنین فردی را لعنت می کنیم ، جد من نیز گفت لعنتش کنید.

سبط بن الجوزی الحنفی، یوسف بن قزغلی ، تذکرة الخواص الأمة فی خصائص ائمة علیهم السلام، صص 291-292، ناشر : مکتبة نینوی الحدیثة، تهران.

آری! دوران چهارساله یزید سرشار از جرم و جنایت و وقایع اسف بار بود تا جایی که یعقوبی، تاریخ نگار معروف به نقل از سعید بن مسیب، دوره حکومت یزید را دورانی شوم معرفی می کند:

وکان سعید بن المسیب یسمی سنی یزید بن معاویة بالشؤم فی السنة الأولى قتل الحسین بن علی وأهل بیت رسول الله والثانیة استبیح حرم رسول الله وانتهکت حرمة المدینة والثالثة سفکت الدماء فی حرم الله وحرقت الکعبة

سعید بن مسیب سالیان خلافت یزید را به سالیان شوم نامگذاری کرد؛ در سال اول امام حسین علیه السلام و اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله را به شهادت رساند؛ در سال دوم به حرم رسول خدا صلی الله علیه و آله هتک حرمت کرد و حرمت مدینه را شکست وسال سوم نیز در حرم الهی [مسجد الحرام] خونها ریخت و کعبه را به آتش کشید.

أحمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب بن واضح الیعقوبی الوفاة: 292 ، تاریخ الیعقوبی  ج 2 ، ص 253، ناشر : دار صادر – بیروت. عمر رضا کهالة دانشمند اهل سنت پیرامون یعقوبی چنین می نگارد: «وصنف کتبا جیدة منها تاریخ الیعقوبی» کتابهای نیکویی به رشته تحریر درآورده است؛ یکی از آنها تاریخ یعقوبی است.

نتیجه گیری

از مطالبی که گذشت دریافتیم که طبق نظر شیعیان و اکثر اهل سنت فرمان شهادت امام حسین علیه السلام را یزید بن معاویه صادر کرده است بر اساس منابع اهل سنت نه تنها یک بار بلکه صدور فرمان دو مرتبه صورت گرفته است. بنابراین بر کسی پوشیده نیست که مقصر اصلی در این واقعه اسفناک، شخص یزید بن معاویه است.