بدعتهای معاویه

---

معاویه بسیار میل به خوردن و خوش گذرانی داشت و هیکل درشت و شکم برآمده ای برای خود درست کرده بود.

معاویه پایه گذار سلطنت در بین خلفای اسلامی است.  به گونه ای که نگاشته اند:
«معاویه بسیار میل به خوردن و خوش گذرانی داشت و هیکل درشت و شکم برآمده ای برای خود درست کرده بود. (1)
او مردم را از سخن گفتن در محضر خود منع می کرد و در حضور او کسی حق حرف زدن نداشت.(2)او اولین خلیفه ای بود که در مجامع عمومی به همراه سربازان نظامی حاضر شد و برای حفظ جان خود هر جا می رفت با سربازان مسلح می رفت.(3)

ریش خود را می آراست و به گونه ای آن را رنگ می کرد که در درخشش آفتاب مانند طلا می درخشید.(4) در مسجد جای استقرار خود را جایگاه مخصوصی قرار داده بود که همه جنبه های امنیتی در آن لحاظ شده بود. او اولین خلیفه اسلامی بود که از تخت استفاده کرد.(5) لباسهای حریر می پوشید و از جام طلا و نقره برای نوشیدنی استفاده می کرد(6) و...»
مطرف، پسر مغیرة بن شعبه که از مهره های کلیدی معاویه بود، می گوید: «با پدرم نزد معاویه رفته بودم. در بازگشت، دیدم پدرم به سختی ناراحت است. از او پرسیدم چه شده است؟ گفت: از نزد پلیدترین انسان می آیم؛ زیرا به او گفتم حال که کارت گرفته و به آنچه می خواستی رسیده ای، دیگر عدالت و خیرخواهی پیشه ساز؛ زیرا پیر و فرتوت نیز شده ای. فرزندان هاشم را رها کن و از دشمنی با آنها دست بردار، تا نام نیکی از تو بر جای ماند. ولی او در پاسخم گفت: هرگز! هرگز! که نامی از من باقی بماند. ابوبکر سالها خلیفه بود و رفت. تنها می گویند ابوبکر. عمر نیز هم چنین بود، ولی محمدصلی الله علیه وآله هر روز پنج مرتبه نامش را بر بالای مناره ها فریاد می زنند و می گویند: «اَشهَدُ انَّ مُحَمَداً رسول اللّه » با این حال، چه نامی از من بر جای می ماند؟(7)
شاخص ترین معیارهای دین ستیزی او که پس از پیمان صلح شدت بیش تری نیز گرفت، به قرار زیر است:

الف. جعل حدیث 
معاویه کوشید با تشویق جعل کنندگان احادیث، برای تغییر دادن محتوای احادیث نبوی و ساخت حدیثهایی جعلی در مدح عثمان و خود و... از تابندگی نور پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و اهل بیتش بکاهد. بر این اساس، هزاران حدیث جعلی ساخته شد که آثار آن تا قرنها باقی ماند. به گونه ای که حتی یحیی بن اکثم نیز در مناظره های خود با امام جوادعلیه السلام، به این گونه دروغ پردازیها تمسک می کرد(8) و حتی کسانی به پیروی از احادیث جعلی او، به مبارزه با اهل بیت علیهم السلام برخاستند.
ب. سبّ امام اول امیرمؤمنان علی علیه السلام (خلیفه دوم)
دشنام دادن به امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه های رسمی حکومتی مانند خطبه های نماز جمعه، یکی از زشت ترین برنامه های فرهنگی معاویه بود. او به تمامی خطیبهای جمعه و فرمانداران خود دستور داده بود تا در هیچ مناسبتی از دشنام دادن به علی علیه السلام فرو گذار نکنند، در صورتی که خود اهل سنت نیز این حدیث را از رسول خدا روایت کرده اند که «مَنْ سَبَّ عَلیّاً فَقَدْ سَبَّنی وَ مَنْ سَبَّنی فَقَدْ سَبَّ اللَّهَ وَ مَنْ سَبَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ اَکَبَّهُ اللَّهُ عَلَی مِنْخَرَیْهِ فِی النَّارِ؛(9) هر کس علی را دشنام گوید مرا دشنام گفته و هر که مرا دشنام گوید خدا را دشنام داده و هر که خدای بلندمرتبه و بزرگ را دشنام دهد، پروردگار او را بر بینی اش در آتش دوزخ می افکند.»
او پس از صلح امام مجتبی علیه السلام به شام بازگشت. مردم در اطراف او گرد آمدند و پیروزی اش را تبریک گفتند. او گفت: «ای مردم! رسول خدا به من فرمود تو پس از من به خلافت دست خواهی یافت. پس سرزمین مقدس را برگزین؛ زیرا مردان خدا در آن جمعند و من شما را برگزیده ام. پس ابوتراب را لعن کنید. » مردم نیز به دشنام و ناسزاگویی امام علی علیه السلام پرداختند. (10)
معاویه سب امیرالمؤمنین علیه السلام را در جامعه اسلامی چنان نهادینه کرده بود که می پنداشتند نماز جمعه بدون دشنام به امام علی علیه السلام کامل نمی شود. به یاد داشته باشیم که در آن روزگار، امکان آگاهی مردم از حقایق بسیار محدود بود. بسیاری از مطالب سینه به سینه نقل می شد. خطبه هایی که خوانده می شدند، تنها در جهت آگاه سازی و جهت دهی به افکار عمومی بود. همین مسئله سبب شده بود که مردم برداشتهایی جهت دهی شده از سوی دستگاه، در مورد امام علی علیه السلام داشته باشند. تا جایی که مشهور است وقتی خبر شهادت امام در محراب نماز به گوش آنها رسید، همگی گفتند: «مگر علی نماز هم می خوانده است؟! »(11)
روزی مردم به هشام بن عبدالملک که علی علیه السلام را در خطبه روز عرفه اش دشنام نداد، اعتراض کردند و گفتند: «ای امیرالمؤمنین، امروز روزی است که خلفا در این روز لعن ابوتراب را مستحب دانسته اند. »(12)
حتی زیاد بن ابیه با بی شرمی تمام، گفته بود: «هر کس به علی علیه السلام دشنام نگوید، به شمشیر عرضه اش خواهم کرد (و او را به قتل خواهم رساند).» (13) کار به جایی رسیده بود که هر گاه در خطبه های نمازجمعه، دشنام گویی به علی علیه السلام را فراموش می کردند، آن را قضا می کردند. چنان که نوشته اند یکی از ائمه جمعه شامات آن را فراموش کرد و در هنگام سفر یادش آمد که باید علی علیه السلام را لعن می کرده است. در همان جا این کار را قضا کرد و در آن محل مسجدی به نام مسجد الذکر بنا شد. (14)
پس از صلح، برخی به معاویه گفتند: «تو که به همه خواسته هایت رسیده ای، از لعن و بدگویی علی علیه السلام دست بردار! » ولی او در جواب گفت: «نه! می خواهم کودکان بر این بدگوییها و لعنها تربیت شوند و قامت کشند و بزرگان پیر شوند و دیگر یاد کننده ای باقی نماند که یاد علی علیه السلام و فضیلتهای او را بداند و زنده نگاه دارد. »(15)
انگیزه اصلی معاویه از سب امام علی علیه السلام این بود که می دانست او مدافع واقعی اسلام است و جلوی تحریف دین را می گیرد. او می خواست با بدنام سازی ایشان و فرزندانش راه را برای خود هموار سازد. او پیشاپیش پشتوانه افکار عمومی را بر دشنام بر علی علیه السلام، با جعل احادیث و تخریب چهره علی علیه السلام هموار کرده بود؛ به گونه ای که مردم شام، ندانسته علی علیه السلام را شایسته بدگویی می دانستند. افزون بر آن، معاویه می خواست با آلوده سازی فضای فرهنگی جامعه با دشنام گویی علی علیه السلام، یاران و دوست داران او را بی تاب سازد تا بتواند بهانه ای برای از میان بردن آنها داشته باشد.

ج. تأویل آیات قرآن 
معاویه برای تحقق اهدافش با بهره مندی ابزاری از برخی صحابه مانند مغیرة بن شعبه، عمر و عاص و افرادی چون سُمْرَة بن جُندب، ابو هریره (16) و...، آیات و بسیاری دیگر از معارف اسلامی را تحریف می کرد. آنها افزون بر جعل حدیث، آیات قرآن را آن گونه که می خواستند تأویل می کردند و چون خود چهره هایی بودند که در کنار پیامبرصلی الله علیه وآله دیده شده بودند، سخنانشان در نزد مردم پذیرفته می شد. برای نمونه، معاویه یک صد هزار دینار به سمرة بن جندب داد تا این آیات را درباره علی علیه السلام روایت کند: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یُشْهِدُ اللَّهَ عَلی ما فِی قَلْبِهِ وَ هُوَ اَلَدُّ الْخِصامِ * وَ إِذا تَوَلَّی سَعی فِی اْلأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ؛ »(17)؛ «و از میان مردم کسی است که در زندگی این دنیا سخنش تو را به شگفت وا می دارد و خدا را بر آنچه از دل دارد، گواه می گیرد و حال آنکه او سخت ترین دشمنان است. و چون برگردد (یا ریاستی یابد) می کوشد که در زمین فساد کند و کشت و نسل را نابود سازد و خداوند تباهکاری را دوست ندارد.»

همچنین آیات زیر را در شأن ابن ملجم مرادی روایت کند:
«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ »؛(18) «از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خوشنودی خدا می فروشد و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است.»
سمرة بن جندب نخست از پذیرش انجام این خیانت بزرگ شانه خالی می کرد، ولی معاویه با استفاده از شگرد خویش بر مبلغ یاد شده، صد هزار درهم دیگر افزود. سمرة بن جندب باز نمی پذیرد و معاویه مبلغ را تا سی صد هزار درهم و سرانجام به چهار صد هزار درهم افزایش می دهد تا او این کار را انجام دهد. (19)

پی نوشت:

1) تاریخ مختصر الدول، ابن عبری، بی جا، بی تا، ص 110.
2) صبح الأعشی فی صناعة الإنشاء، علی بن احمد قلقشندی، بیروت، دار الفکر، 1407 ه. ق، ج 1، ص 471.
3) عقد الفرید، احمد بن محمد بن عبد ربه القرطبی الاندلسی، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1409 ه. ق، ج 4، ص 338.
4) سیر إعلام النبلاء، ج 3، ص 121.
5) صبح الاعشی، ج 4، ص 5.
6) شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، بیروت، دار الهدی الوطنیة، بی تا، ج 5، ص 130.
7) تاریخ الیعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، بیروت، دار صادر، ج 2، ص 165.
8) بحار الانوار، محمد باقر المجلسی، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1403 ه. ق، ج 50، صص 75 و 76.
9) المناقب، ابن مغازلی الشافعی، بیروت، دار الاضواء، ص 394؛ المستدرک، الحاکم النیسابوری، بیروت، مؤسسة دار الفکر، 1398 ه. ق، ج 3، ص 21.
10) ائمة اثنا عشر، هاشم المعروف الحسنی، ترجمه محمد درخشنده، تهران، امیر کبیر، 1373 ه. ش، ص 594.
11) شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، خطبه 57.
12) همان، ج 3، ص 476.
13) حیاة الامام الحسن بن علی علیه السلام، باقر شریف قرشی، بیروت، دار البلاغة، چاپ اول، 1413ه. ق، ج 2، ص 56.
14) مقتل الحسین علیه السلام، عبدالرزاق المقرم، قم، مکتبة بصیرتی، 1394 ه. ق، ص 198.
15) شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 4، ص 56.
16) همان، ج 1، ص 358.
17) بقره/ 204 و 205.
18) بقره/ 207.
19) شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 4، ص 73.