از پیامبر(ص) درباره ابعاد شخصیت حضرت زهرا(س) مطالب فراوانی نقل شده است .
فاطمه(س) دخت پیغمبر اکرم(ص) در بین زنان عالم، معروف ترین و محبوب ترین چهره دینی، اخلاقی، ایمانی، علمی، ادبی و معنوی به شمار می آید. جاذبیت حضرت فاطمه(س) قلمروی بس وسیع دارد که پیش از زندگی او در این جهان شروع می شود و تا مرز ابدیت امتداد می یابد.
حضرت زهرا (س) در عمر کوتاه ولی پر برکت خود، عالی ترین درسهای زندگی را به انسانها آموخت و بهترین سرمشق و نمونه برای زنان جهان گردید.
فاطمه(س) در دوران زندگی بانویی از هر جهت نمونه و کامل بود. او دختری نمونه برای پدرش پیامبر(ص)، و همسری نمونه برای علی(ع) و مادری نمونه برای فرزندانش بود و بالأخره در تمام ابعاد وجود، زن نمونه ای برای عالم بشریت به شمار می آمد.
فاطمه(س) در زندگی خصوصی خویش، نمونه ای در حیا، عفاف، پاکدامنی، مهر، عاطفه، معرفت، ایمان و... بود و در زندگی اجتماعی نیز نمونه و الگویی از شهامت، شجاعت، فداکاری در راه حق و عدالت خواهی محسوب می شد و عاقبت در این راه به شهادت رسید.
حضرت زهرا(س) در صفات و روحیات گوی سبقت از مردان بزرگ ربوده و با کامل ترین مردان جهان یعنی علی(ع) همدوش و همسر گشته بود.
فاطمه زهرا(س) از اصحاب کسا و یاران مباهله است و از کسانی است که در سخت ترین اوقات با پیغمبر(ص) هجرت کرد و نیز از آنهاست که آیه تطهیر در شأنشان نازل شده و خدا به صِدقشان گواهی داده است. فاطمه(س) مادر ائمه(ع) است و در بقای ذریه پیغمبر تا روز قیامت از برکت وجود اوست و او بانوی همه بانوان جهان است. چون فاطمه(س) بر پیغمبر(ص) وارد می شد، آن حضرت در مقابل او می ایستاد و دستش را می بوسید و او را به جای خود می نشانید و می گفت:
من هرگاه به بوی بهشت اشتیاق پیدا می کنم، زهرا(ع) را می بویم.
پیغمبر(ص) می گفت:
فاطمه پاره تن من است. هر که او را شاد سازد، مرا شاد ساخته و هر که او را اندوهناک کند، مرا اندوهناک کرده است. فاطمه از همه مردم پیش من عزیزتر است.
همه اینها برای شخصیت زهرا (س) یعنی برای صفاتی بود که فاطمه زهرا(س) داشت ؛ زیرا قیمت هر کس به صفات و روحیات اوست. زهرا در علو صفات به حدی بود که پیامبر گرامی(ص) او را مادر (ام ابیها) می نامید. و می گفت:
زهرا(س) به صورت آدمی است و به معنا از حوریان بهشتی است. زهرا روحی است که میان دو پهلوی من است.
پیامبر گرامی فاطمه(س) را بسیار دوست می داشت و به او احترام می نمود و از هر فرصت در معرفی این بانوی نمونه و عصاره هستی استفاده می کرد و حقایق و معارفی را در عظمت شخصیت فاطمه زهرا(س) مطرح می نمود. یکی از احادیثی که پیامبر گرامی (ص) درباره فاطمه(س) فرموده اند این حدیث است: «فاطمه پاره تن من است...»
از طریق این حدیث بسیاری از فضایل و مناقب حضرت زهرا(س) مانند عصمت را می توان اثبات نمود.1 ما در اینجا به طور خلاصه مطالبی را درباره این حدیث شریف در چند قسمت مطرح می نماییم.
متن حدیث
پیامبر(ص) فرموده است:
فاطمة بضعة منّی من سرّها فقد سرّنی و من سأها فقد سأنی، فاطمه اعزّ البریّة علیّ؛2
فاطمه پاره تن من است. هر که او را شاد سازد، مرا شاد ساخته و هر که او را اندوهناک کند، مرا اندوهناک کرده است. فاطمه از همه مردم پیش من عزیزتر است.
روش بزرگان درباره یک حدیث این است که نخست از سند و سپس از دلالت آن بحث می کنند. ما هم در اینجا به طور اختصار نکاتی را به این شیوه درباره این روایت شریف بیان می کنیم.
بررسی سند
این حدیث در بین علمای شیعه و سنی، مشهور و معروف، بلکه متواتر معنوی3 است و نیاز به بحث و تحقیق بیشتر ندارد. کسانی که می خواهند بیشتر درباره سند این روایت تحقیق کنند، می توانند به الغدیر4 مراجعه نمایند.
الفاظ، دلالت و متن حدیث
این روایت شریف با الفاظ گوناگون از پیامبر گرامی(ص) نقل شده است.
1 فاطمة بضعة منّی فمن اغضبها اغضبنی6.7
2 انما فاطمة بضعة منّی یوءذینی ما اذاها.8
3 انها بضعة منّی یریبنی ما رابها و یوءذینی ما اذاها.9
4 انها بضعة منّی یغضبنی ما یغضبها.10
5 فاطمة سجّته11 منّی یبسطنی ما یبسطها و یقبضنی ما یقبضها.12
6 انما فاطمه ابنتی بضعة منّی یوءذینی ما اذاها و ینصبنی ما انصبها.13
7 انما فاطمه ابنتی بضعة منّی یریبنی ما رابها و یوءذینی ما اذاها.14
8 فامضغة15 منّی.16
9 انها فاطمة بضعة منّی.17
10 إن فاطمة منّی.18
11 فاطمة بضعة منّی یقضبنی ما یقضبها و یبسطنی ما یبسطها.19
12 فانما ابنتی بضعة منّی.20
13 إن فاطمة جُزء منّی.21
14 انما فاطمة بضعة منّی ما آذاها آذانی و ما رابها رابنی.22
15 انما فاطمة بضعة منّی یسرّنی ما یسرّها.23
16 انما فاطمة بضعة منّی یوءذینی ما اذاها و یغضبنی ما اغضبها.24
17 انما فاطمة بضعة منّی یریبنی ما رابها.25
18 فاطمة بضعة منّی من آذاها فقد آذانی.26
19 فهی فاطمة بنت محمد(ص) و هی بضعة منّی و هی قلبی و روحی التی بین جنبی.
فمن آذاها فقد آذانی و من آذانی فقد آذی الله.27
20 فان فاطمة بضعة منّی یوءلمنی ما یوءلمها و یسرّنی ما یسرّها.28
21 انما فاطمه حذیة منّی یقضبنی ما یقضبها.29
22 إن فاطمة بضعة منّی فمن آذاها فقد آذانی و من سرّها فقد سرّنی و من غاظها فقد غاظنی.30
23 إن فاطمة بضعة منّی و هی نور عینی و ثمرة فوءادی یسوءنی ما سائها و یسرّنی ما سرّها.31
24 انما فاطمة بضعة منّی من آذاها فقد آذانی و من احبّها فقد احبّنی و من سرّها فقد سرّنی.32
25 إن فاطمة بضعة منّی و انا اکره إن تحزن أو تغضب.33
26 إن الله یغضب لغضب فاطمة و یرضی لرضاها.34
27 إن فاطمة بضعة منّی و انا منها فمن آذاها فقد آذانی و من آذانی فقد آذی الله و من آذاها بعد موتی کان کمن آذاها فی حیاتی و من آذاها فی حیاتی کان کمن آذاها بعد موتی.35
28 رضا فاطمة من رضای و سخطها من سخطی. من أرضاها فقد أرضانی و من سخطها فقد أسخطنی.36
به طور اختصار، مصادر حدیث نبوی «فاطمة بضعة منی» را از کتابهای شیعه و سنی ذکر می کنیم:
مصادر شیعه
1 الغدیر، ج 2، ص 275، ج 3، ص 30، 109، ج 7، ص 174، 231، ج 9، ص 387.
2 امالی شیخ مفید، ص 260.
3 امالی شیخ طوسی، ص 24.
4 مناقب شهرآشوب، ج 3، ص 112.
5 الطرائف ابن طاووس، ص 384 ، 388.
6 ذخائر العقبی احمد بن الطبری، ص 37.
7 النص و الاجتهاد شرف الدین، ص 88 ، 513.
8 مستدرک سفینة البحار، ج 8 ، ص 234.
9 اضوأ علی الصحیحین، ص 345.
10 علل الشرائع، ج 1، ص 186.
11 کفایة الاثر، ص 65.
12 قواعد الاحکام، ج 1، ص 122.
13 بحارالأنوار، ج 27، ص 62.
مصادر اهل سنت
1 مسند احمد، ج 4، ص 326.
2 صحیح بخاری، ج 4، ص 210، 212 و ج 1، ص 532.
3 صحیح مسلم، ج 7، ص 141.
4 سنن الترمذی، ج 5، ص 360.
5 المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 158.
6 سنن الکبری، ج 10، ص 201 ؛ بیهقی، ج 5، ص 147.
7 المصنف، ج 7، ص 301، عبدالرزاق.
8 شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید، ج 4، ص 64، ج 13، ص 36، ج 16، ص 273، 278.
9 الجامع الصغیر، ج 1، ص 208.
10 المناقب خوارزمی، ص 353.
11 سبل الهدی و الرشاد، ج 10، ص 237.
12 سنن الترمذی، ج 5، ص 698، ح 3967.
13 صفة الصفوة، ج 2، ص 13.
14 اسد الغابة، ج 5، ص 521.
15 تذکرة الخواص، ص 279.
16 ذخائر العقبی، ص 37.
17 حلیة الاولیأ، ج 2، ص 40.
18 ینابیع المودة، ج 2، ص 52، 53، 97.
درباره وبلاگ
